Özəl pensiya sistemi (BES) çıxan təqaüdçü iştirakçılara “ömür boyu əmək haqqı” təklif edəcək gəlir məhsulları üçün SEDDK tərəfindən qanunvericiliyin yayımlanmasını gözləyən şirkətlər, önümüzdəki dövrdə təqaüdçülərin sayında artımla məhsulları raflarına qoymağa hazırlaşırlar.
2023-cü ildə Türkiyəni dolduracaq Özəl Pensiya Sisteminin (BES) təqaüdçü iştirakçı sayı da artır. Pensiya Monitorinq Mərkəzinin (EGM) 30 yanvar 2021-ci il tarixli məlumatlarına görə, sistemdən təqaüdə çıxan iştirakçıların sayı 139808 nəfərə çatdı. Ölkəmizin əhalisini nəzərə alsaq, 140 minə yaxın olan PPS-in təqaüdçü iştirakçı sayı, əslində “dəvədəki qulaqlar” demək yeridir. Lakin yaxın gələcəkdə bu sayın sürətlə artacağı gözlənilir. Həyat və pensiya şirkətləri, sistemi yalnız qənaət-investisiya vasitəsi olmaqdan həqiqi özəl pensiya sisteminə çevirəcək və iştirakçılara ömürlük maaş təklif edəcək “təqaüd iradəsi” (annuite) məhsulları üçün tam sürətlə işləyirlər. Sığorta və Xüsusi Pensiya Tənzimləmə və Nəzarət Agentliyi (SEDDK) tərəfindən nəşr olunmasını gözləyən şirkətlər, önümüzdəki dövrdə təqaüdçü sayında artımla birlikdə bu məhsulları rəflərinə qoyacaqlar.
BES-dən çıxmaq çox yaygındır
BES-dən pensiya almaq hüququ olan iştirakçılar necə davranırlar; Əvvəlcə baxaq. Sistemdə (30 yanvar tarixinə qədər) 35 min 601 təqaüdçü ilə ən çox təqaüdçü olan Anadolu Hayat Emeklilik’ten aldığımız məlumatlar, təqaüdçü iştirakçıların davranışları haqqında ümumi məlumat verir. Anadolu Hayat Emeklilikdən təqaüdə çıxmaq hüququ olan iştirakçıların yarısı əmanətlərini birdəfəlik pul kimi götürüb sistemdən çıxmağı üstün tuturlar. Yüzdə 48i sistemdə qalır. Onların da yüzdə 2-si “proqramlaşdırılmış geri ödəmə” yə (PGÖ) üstünlük verir və müntəzəm gəlir əldə edirlər. Təqaüdçü şirkət rəhbərləri ilə apardığımız müsahibələrdən aldığımız nəticəyə görə başqa şirkətlərdə də oxşar mənzərənin olduğunu söyləyə bilərik.
Planlaşdırılmış ödəmə də üstünlük verilir
56 yaşında olan və sistemdə ən azı 10 il qalmaqla BES-dən pensiya almaq hüququ olan iştirakçılara təklif olunan məhsullar haqqında qısa məlumat versək; Sözügedən iştirakçılar sistemi tamamilə tərk etməyi planlaşdırırlarsa, hazırda 2 seçim var. Bunlardan birincisi pul toplayaraq sistemdən çıxmaqdır. Buna əsasən Türkiyədə üstünlük verilir. İkinci seçim; planlaşdırılan geri ödəmə (PIU). Bu seçimi seçən təqaüdçülərin əmanətləri “Təqaüd Gəlir Planı” na köçürülür; Bu təqaüdçülər “müddəti” və ya “məbləği” əsas götürərək müntəzəm olaraq geri ödəyirlər (ömür boyu deyil). Onu da qeyd edək ki, PGÖ-nü seçən iştirakçıların sayı hələlik çox azdır.
Üçüncü seçim təklif ediləcək
Birdəfəlik və ya pensiya vəsiqə məhsulları ilə PGÖ xaricində təqaüdçü iştirakçılara üçüncü bir seçim təklif ediləcək; Sözügedən iştirakçılar, istəsələr əmanətləri ilə Gəlir Sığortasını alaraq pensiya şirkətlərindən ömür boyu nizamlı (aylıq, 3 aylıq, illik) gəlir əldə edə biləcəklər. Bu baxımdan, 1 Aprel 2015-ci il tarixli və 29313 saylı “İllik Sığortalar Tüzüğü” ilə Xəzinə Müsteşarlığı, 56 yaşından yuxarı və İPS-dən təqaüdə çıxanların yığımları ilə gəlir sığortası alması üçün tənzimlədi.
Ömürlük bir maaş üçün təqaüd
şirkətlərinin şərtləri nədir?
• SEDDK qaydaları çıxarmaqla oyunun qaydalarını müəyyənləşdirməlidir.
• Qənaət fərqlidir; Veriləcək maaşların meyarları olmalıdır.
• Şirkətlərin aktuar və maliyyə balansları pozulmamalıdır.
• Ömür uzunluğu artmışdır; ölüm cədvəlləri yenidən nəzərdən keçirilməlidir.
• Uzun müddət yatırılacaq maliyyə alətləri olmalıdır.
Dövlət töhfəsi və fond qaytarılması
təqaüdçülərin sistemdə saxlanması
Əhəmiyyətli sayda təqaüdçü iştirakçı (Anadolu Hayat Emeklilik nümunəsində təxminən yarısı) son 1-2 ildə təqaüdə çıxmaqdansa sistemdə qalmağı üstün tutur. Bunun iki əsas səbəbi var: Birincisi, Avropa ölkələrində belə olmayan 25 faiz dövlət töhfəsi üstünlüyü. İkincisi, pensiya pay fondlarının yüksək gəlirliliyi. Türkiyə Kurumsal İnvestisiya İdarəçiləri Dərnəyi (TKYD) ‘Təqaüd Qarşılıqlı Fondlar Fəaliyyət Hesabatı tərəfindən könüllü pensiya fondunun orta ağırlıqlı xalis gəliri; Son 5 ildə CPI-nin 95 xalı; Son 10 ildə 139 bal.
Sığortalı Azərbaycan – https://sigortaliazerbaycan.com/ – Sigorta Medya Nəşridir – bütün hüquqlar qorunur
 çıxan təqaüdçü iştirakçılara "ömür boyu əmək haqqı" təklif edəcək gəlir məhsulları üçün){kind=link}